Leczenie bezsenności

Definicja bezsenności

Bezsenność definiuje się jako sytuację, w której pacjent śpi zbyt krótko w stosunku do swoich potrzeb, co prowadzi do pogorszenia jego funkcjonowania w ciągu dnia. Na bezsenność mniej więcej 10 % populacji. Ponad 50% z tych osób po jakimś czasie zaczyna się leczyć (przeważnie nieskutecznie) lekami OTC.

Wyróżniamy dwa rodzaje bezsenności:
a) Przygodna i krótkotrwała. Spowodowana jest najczęściej stresującym wydarzeniem życiowym, np. utratą pracy, rozwodem czy śmiercią kogoś bliskiego czy nagłą zmianą trybu życia, np. narodzinami dziecka. Znaczna większość ludzi doświadzyła przynajmniej  raz w życiu bezsenności krótkotrwałej.
b) Przewlekła, czyli trwająca powyżej 3 miesięcy, co najmniej 3 razy w ciągu tygodnia. Często towarzyszą jej inne zaburzenia psychiczne, np. depresja czy zaburzenia lękowe. W tym wypadku, kluczową rolę zaczynają odgrywać czynniki utrwalające: zachowania, które pogorszają sen, w które angażuje się pacjent oraz rozbudowany system myśli automatycznych dotyczących snu, który z czasem tworzy pacjent.

Bezsenność - objawy

Leczenie bezsenności zawsze powinno zacząć się od starannej diagnozy, czyli od stwierdzenia czy występują typowe dla niej objawy. Dodatkowo, bardzo pomocne jest wypełnienie przez tydzień dziennika snu w celu poznania snu pacjenta.

Istnieje wiele narzędzi do mierzenia nasilenia bezsenności- jedno z bardziej popularnych to Ateńska Skala Bezsenności. Inne, często używane i rzetelne narzędzie to kwestionariusz jakości snu PSQI.

Typowymi objawami bezsenności jest albo nieumiejętność szybkiego zaśnięcia (często zabiera to osobom z bezsennością 1,5 – 3 godzin) albo długie przebudzenia nocne. Zdarza się, że osoba z bezsennością budzi się godzinę lub dwie przed budzikiem i również nie może spać.

Ważna jest również sfera myśli – osoby z bezsennością przejawiają specyficzne procesy myślowe. W wielkim skrócie, bardzo martwią się o swój sen oraz konsekwencje w pracy czy w relacji z partnerem słabego snu. Więcej o procesach myślowych oraz poznawczych zniekształceniach osób z bezsennością znajduje się tutaj

Bezsenność - przyczyny

W powstawaniu bezsenności mają udział:

a) Czynniki genetyczne, np. wysoki poziom lęku i pobudliwości. Oprócz tego wysoki poziom perfekcjonizmu zwiększa podatność na problemy z bezsennością. Pacjenci z bezsennością mówią też czasami "że ich mama też zawsze bardzo słabo spała" lub, że spała „płytko jak zając”

b) Czynniki behawioralne, czyli czynności, w które angażuje się pacjent, które prowadzą do utrwalonej bezsenności. Przykłady to: nadmiernie długi czas spędzany w łóżku w stosunku do tego ile rzeczywiście śpi pacjent oraz pozostawanie w łóżku i próby „zaśnięcia na siłę”. A zatem leczenie bezsenności będzie polegało na „odkręceniu” właśnie tych czynników behawioralnych, czyli zachowań, które napędzają błędne koło bezsenności.

Więcej o mechanizmach powstawania bezsenności znajduje się tutaj.

c) Czynniki poznawcze, np. dysfunkcjonalne nieprawdziwe przekonania oraz „pędzący umył”, czyli napływające niechciane myśli.

Najczęściej problemy z bezsennością zaczynają się od jakiegoś stresującego wydarzenia, na przykład:

  • rozwodu
  • śmierci kogoś bliskiego
  • problemu w pracy bądź jej utraty. Problemy ze snem coraz częściej wiążą się również z kłopotami finansowymi. Według przeprowadzonych badań znacznie częściej na bezsenność cierpią osoby, które obawiają się o swoją pracę i związaną z tym utratę środków do życia oraz osoby, których wynagrodzenie nie jest wystarczające do pokrycia wszystkich niezbędnych wydatków.

! Warto pamiętać, że prawie wszystkim zaburzeniom psychicznym towarzyszą problemy ze snem (np. w przypadku depresji oraz zaburzeń lękowych) !

Nie jest za to przyczyną bezsenności (jak obawia się wielu pacjentów)

  • zaburzona równowaga chemiczna w mózgu
  • uszkodzony ośrodek w mózgu

Bezsenność - konsekwencje

Aby mówić o chronicznej, czyli przewlekłej bezsenności, musi ona upośledzać w znacznym stopniu jedną z ważnych sfer życia pacjenta, na przykład:

  • Pracę
  • Związek
  • Życie towarzyskie.

Pacjenci z bezsennością często skarżą się na problemy z koncentracją, obniżony nastrój oraz mniejszy wigor w ciągu dnia. Ich skargą jest też nieprzewidywalność – nie wiedzą kiedy nadejdzie dobra, a kiedy fatalna noc.

Nieleczona bezsenność może prowadzić do trwałych zmian w mózgu (widocznych w badaniach mózgu PET), na przykład do mniejszej aktywności obszarów mózgu odpowiadających za koncentrację oraz słabszej kontroli emocji. Wieloletnia, nieleczona bezsenność stwarza również dwukrotnie wyższe ryzyko zachorowania na depresję.

Co ciekawe:

  1. Pacjenci z bezsennością nie są bardzo senni w ciągu dnia (osiągają na przykład niskie wyniki na skali senności Epworth) Tłumaczy się to tym, że statystycznie śpią o godzinę lepiej niż im się wydaje oraz występującym u nich nadmiernym pobudzeniem („hyperarousal”)
  2. Wykonanie większości czynności umysłowych oraz zadań psychomotorycznych nie zostaje upośledzone u osób z bezsennością *

Leczenie bezsenności

W leczeniu bezsenności Amerykańskie Towarzystwo Lekarskie (American College of Physicians), AASM (American Asociation of Sleep Medicine), Europejskie Towarzystwo Badań nad Snem oraz Polskie Towarzystwo Badań nad Snem rekomendują terapię poznawczo-behawioralną (CBT-I). Jest tak ponieważ skuteczności tej terapii dowodzą liczne badania przeprowadzone w przeciągu ostatnich 25 lat.

Liczba sesji waha się od 4-10 w różnych badaczy oraz terapeutów. Na przebieg leczenia bezsenności wpływ mają zaburzenia współwystępujące (np. lęk czy depresja), stosowanie leków oraz motywacja pacjenta do wdrożenia technik.

Stosowanie leków nasennych powinno odbywać się krótkotrwale (maksymalnie miesiąc) lub przygodnie (tylko raz na jakiś czas – w wyjątkowych sytuacjach)

Jeżeli chodzi o zioła na sen (np. walerianę czy chmiel) czy suplementy diety (np. z witaminą B), to nie ma wystarczających dowodów, które świadczyły by o ich skuteczności. Z mojego doświadczenia, większość pacjentów próbowała wiele ziół oraz suplementów diety zanim pojawili się u mnie w gabinecie…

Nie ma również stwierdzonych dowodów, że w bezsenności pomagają:

  • kołdry obciążeniowe
  • terapia psychoanalityczna (psychodynamiczna)
  • ustawienia hellingera

Zaczynają się natomiast pojawiać badania pokazujące skuteczność CBD (kanabidol) w leczeniu bezsenności. Ich działanie jest tłumaczone ich właściwościami anksjolitycznymi, czyli przeciwlękowymi. **


Źródła:

* Riedel, B. W., & Lichstein, K. L. (2000). Insomnia and daytime functioning. Sleep medicine reviews4(3), 277-298.
**https://thesleepdoctor.com/2020/02/04/does-cannabis-help-insomnia/

 

Kontakt

ul. Mickiewicza 19,
60-833 Poznań

+48 503 178 327

możliwe sesje przez Skype